Wyjeżdżając drogą krajową nr 10 ze Szczecina w kierunku Bydgoszczy, warto zatrzymać się w Kobylance. W miejscowości tej rośnie pomnikowa lipa, zwana „Wieńcem Zgody". Została posadzona na znak pojednania, po trwającej 6 lat wojnie handlowej Stargardu ze Szczecinem.
Burmistrzowie zwaśnionych stron posadzili lipę, a wydarzenie to zapoczątkowało kultywowaną w Kobylance tradycję sadzenia ich po upływie każdego stulecia, w rocznicę zawartego pokoju. Najmłodsze z drzew symbolizuje rok 1960. Po obejrzeniu „Wieńca Zgody" warto wstąpić na niewielki cmentarz-lapidarium ze starymi krzyżami i nagrobkami.
Następnie można dojechać do Morzyczyna i Zieleniewa. Miejscowości te położone są nad jeziorem Miedwie (wielk. 35 km²) - piątym co do wielkości w Polsce. Wody jeziora to niezwykła atrakcja dla wędkarzy.
Żyją tu węgorze, okonie, szczupaki, leszcze, płocie, sielawy i szlachetna sieja, zwana miedwiańską. Jezioro jest dobrze zagospodarowane - szczególnie jego północna część. Znajdują się tutaj kempingi i motele oraz liczne ośrodki wczasowe, szeroka, piaszczysta plaża strzeżona, boiska sportowe i place zabaw, amfiteatr.
Jest również wiele bogato wyposażonych ośrodków sportów wodnych, wypożyczalnia sprzętu pływającego. Każdego roku organizowane są się regaty żeglarskie i windsurfingowe, festyny i imprezy sportowo-rekreacyjne. Coraz częściej przyjeżdżają tu turyści nie tylko z okolicznych miejscowości, ale z zagranicy, m. in.: z Niemiec, Danii, Szwecji.
Przed wjazdem do Stargardu można zajechać do Grzędzic i obejrzeć XV-wieczną polichromię gotyckiego kościoła.
Po powrocie na główną trasę, z oddali widoczne są wieże stargardzkich kościołów. Na rogatkach miasta można zatrzymać się przy pomniku „15 południka", który wyznacza czas środkowoeuropejski.
Stargard jest stolicą powiatu. To najstarsze (obok Szczecina) miasto na Pomorzu - prawa miejskie uzyskało w 1243 r. Rozwojowi osady sprzyjało położenie przy krzyżujących się szlakach handlowych, prowadzących z Santoka do Wolina i ze Szczecina do Kołobrzegu.
Miasto położone jest na Równinie Pyrzycko-Stargardzkiej nad rzeką Iną, w odległości 40 km od granicy państwowej, 180 km od Berlina,120 km od terminalu promowego w Świnoujściu, 36 km od Szczecina i 40 km od międzynarodowego lotniska w Goleniowie. Miasto jest ważnym węzłem komunikacyjnym.
W Stargardzie zbiega się kilka linii kolejowych. Umożliwiają one bezpośrednie połączenia z Gdańskiem, Szczecinem, Poznaniem, Wrocławiem, Krakowem. Stargard jest doskonałym miejscem dla wielbicieli zabytków i miłośników architektury średniowiecza. Najcenniejszym, wpisanym na listę Pomników Historii Prezydenta RP, jest gotycki kościół NMP z końca XIII wieku, rozbudowany w XIV i XV w. Jego unikatowość polega na tym, że przęsło każdego sklepienia wykonane jest według innego wzoru. Świadectwem wysokiej klasy kunsztu budowlanego jest jego zewnętrzna, bogato zdobiona elewacja.
Fot. Kolegiata / T. Surma
W Stargardzie warto również zobaczyć:
- Kościół św. Jana - pochodzi z XV wieku; posiada jedną z najwyższych wież na Pomorzu Zachodnim (99 m) i jedyne na Pomorzu sklepienie kryształowe; znajduje się w nim największy na Pomorzu i jeden z największych w Polsce średniowiecznych dzwonów (3,5 t)
- Ratusz - największy wśród średniowiecznych na Pomorzu Zachodnim, zbudowany w XIII wieku, przebudowany w XV
- System obwarowań miejskich - pochodzący z drugiej poł. XIII wieku, stanowił najpotężniejszy system obronny na Pomorzu:
- Brama Pyrzycka - najpiękniejsza brama miejska na Pomorzu, zbudowana pod koniec XIII wieku
- Brama Wałowa - jedyna brama na Pomorzu, która stylowo łączy gotyk z renesansem; została zbudowana pod koniec XIII wieku
- Brama Młyńska - jedyna w Polsce i jedna z dwóch na świecie brama rozparta nad korytem rzeki, wzniesiona w połowie XV wieku
- Brama Świętojańska, obecnie neogotycki tunel z końca XIX wieku
- Baszta Morze Czerwone - najokazalsza i największa baszta miejska w Polsce (34 m), zbudowana około 1500 roku
- Baszta Tkaczy, zwana także Lodową, wzniesiona w połowie XV wieku. Jej wysokość to 31 m.
- Baszta Jeńców - zbudowana na przełomie XV i XVI w. Wysokość: 13 m.
- Baszta Białogłówka pochodzi z początku XV wieku
- Basteje przy Baszcie Tkaczy, przy Prochowni i przy Baszcie Jeńców, to jedyne tego typu budynki na Pomorzu, zbudowane w XVI wieku
- Arsenał - stanowi unikat na Pomorzu, ponieważ w żadnym z miast nie zachowała się budowla o podobnym przeznaczeniu
Fot. Brama Młyńska / T. Surma
Zabytki Stargardu znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.
Pozostałe obiekty to:
- Krzyż pokutny - powstały w 1542 roku, największy krzyż pokutny w Polsce
- Wieża ciśnień - najwyższy wodozbiór w Polsce (67 m)
- Czerwone Koszary - największy kompleks koszarowy na Pomorzu
- Kościół św. Krzyża - wzniesiony w XV wieku, położony w Kluczewie
- Najstarszym obszarem zieleni wysokiej jest Park Chrobrego.
Na terenie miasta znajduje się kilkanaście pomników, obelisków, kamieni i tablic pamiątkowych. Najliczniej reprezentowane są pomniki powojenne, zachowało się też kilka monumentów z okresu międzywojennego (głównie na Cmentarzu Jeńców Wojennych przy ul. Reymonta).
W Stargardzie znajduje się międzynarodowy cmentarz wojskowy z okresu I i II wojny światowej, na którym spoczywa ok. 5 tys. żołnierzy różnych narodowości. Dla uczczenia ich pamięci, nazwiska na tablicach umieszczone są wzdłuż parkanu. Wewnątrz cmentarza znajdują się pomniki - symbole związków religijnych, których wyznawcy pochowani są na cmentarzu.
Po zwiedzeniu Stargardu kierujemy się na drogę prowadzącą do Chociwla. Przy rozwidleniu dróg do Chociwla i Maszewa można zatrzymać się przy krzyżu pokutnym, stojącym po lewej stronie, pod dębem. Kamienny krzyż pokutny z 1542 r. liczy 2,76 m wysokości. Własnoręcznie wykonał go Wawrzyniec Mader, jako karę za zamordowanie swojego krewnego Hansa Billeke. Stara legenda głosi, że dotknięcie krzyża przynosi szczęście.
W drodze do Chociwla mijamy (oznakowany tablicami) jedyny na Pomorzu rezerwat geologiczny „Ozy Kiczarowskie". Rezerwat utworzony został w 1962 r. na powierzchni 4,7 ha. Jest to wał piaszczysty powstały wskutek nagromadzenia się piasku w dolinach rzecznych płynących pod lodowcem lub w szczelinach w obrębie lodowca.
Dojeżdżając do zjazdu w prawo, do Pęzina, podziwiać można zamek, który wybudowany został w XII wieku jako siedziba pomorskiego rodu Pansin. Na przestrzeni dziejów zmieniła się jego forma. Jako budowla gotycka, złożona z zamku właściwego i przedzamcza, otoczony był murem i fosą, której zarys do dziś jest czytelny.
Z czasem rozbudowano go w stylu renesansu, a w wieku XIX w stylu neogotyckim. Przez jakiś czas zamkiem władali Borkowie, inny z wielkich rodów rycerskich. Następnie swoją komandorię mieli tu joannici. Od 1680 do 1945 roku prawowitymi właścicielami zamku w Pęzinie byli Puttkamerowie. Po wojnie został odrestaurowany, a obecnie jest własnością prywatną.
Dalej mamy zjazd w prawo do miejscowości: Trąbki i Marianowo.
W Marianowie znajduje się klasztor cysterek, który ufundował w 1248 roku książę Barnim I. Po reformacji urządzony został w nim zakład dla panien szlacheckich. To właśnie tam blisko 40 lat spędziła Sydonia von Borck, którą posądzono o czary i o klątwę rzuconą na ród Gryfitów, następnie ścięto i spalono na stosie w 1620 r. Sydonia jest patronką odbywającego się od kilku lat w Marianowie festynu pn. „Lato z Sydonią".
W Chociwlu - miasteczku leżącym na Pojezierzu Ińskim, nad malowniczą rzeką Krąpiel i jeziorem Starzyc - z zachowanych do dziś zabytków wymienić należy późnogotycki kościół z bramą z przejazdem z pierwszej połowy XV w., przebudowany w 1867 r. w stylu neogotyckim. Do atrakcji miasteczka należy jezioro Starzyc w kształcie litery „S" o długości ok. 2 km i szerokości ok. 400 m., a głębokości dochodzącej do 6 m.
Za Chociwlem zjeżdżamy z głównej trasy w kierunku Kamiennego Mostu.
Po lewej stronie drogi rozpoczyna się Iński Park Krajobrazowy, utworzony w 1981 r. na powierzchni ok. 18 tys. ha (z otuliną 44 tys. ha). Pocięty korytami rzek i rynien pogliacjalnych, wzniesieniami o zróżnicowanej wysokości i nachyleniach stoków, wąwozami i zagłębieniami, które wypełniają torfowiska i niewielkie oczka wodne. Park obejmuje teren o wybitnych walorach krajobrazowych.
Znajduje się tutaj 18 jezior o powierzchni powyżej 5 ha i 45 mniejszych. Największym akwenem jest jezioro Ińsko, niezwykle malownicze połączenie pięciu rynien, otoczonych wzniesieniami - miejsce odbywających się w czerwcu Międzynarodowych Zawodów w Łowiectwie Podwodnym i Fotografii Podwodnej. Wielkością i niezwykle urozmaiconą licznymi zatokami i półwyspami linią brzegową wyróżnia się jezioro Woświn.
Bogactwem Parku Ińskiego jest również świat przyrody. Żyją tu m. in.: bobry, wydry, żółwie błotne, rzekotka drzewna oraz ptaki: bielik, orlik krzykliwy, kania ruda i czarna, bocian czarny, żuraw czarny. Rośnie tu 800 gatunków roślin, z których 12 objętych jest ochroną ścisłą.
Na terenie parku znajduje się kilka rezerwatów przyrody, z których dwa: „Kamienna Buczyna" i „Wyspa Sołtyski", utworzono dla ochrony buczyny. Rezerwat „Głowacz” chroni krajobraz polodowcowy oraz występującą na tym obszarze florę i faunę. Niezwykle ciekawy jest użytek ekologiczny „Grzybieniowe Jeziorko” w miejscowości Ognica – za sprawą roślinności wodnej oraz „Stawy Lutkowskie” w miejscowości Lutkowo, które zainteresuje ornitologów – od kwietnia do lipca zbierają się tutaj na nocleg żurawie.
Ińsko to malowniczo położone miasteczko na Pojezierzu Ińskim, nad jeziorem Ińsko. Jezioro kształtem przypomina rozłożoną, zdeformowaną dłoń. Miasto dotkliwie zniszczone podczas wojny, posiadało cztery główne ulice i osiem bocznych, których zarys, zachował się do dziś.
Pozostały również fragmenty murów średniowiecznych z XV w. Miasteczko to ważny ośrodek turystyczny z kąpieliskiem i wieloma ośrodkami wypoczynkowymi, zlokalizowanymi nad samym jeziorem. Corocznie odbywa się tu ogólnopolska impreza „Ińskie Lato Filmowe”, na którą przyjeżdżają gwiazdy polskiego kina.
Interesujące obiekty architektury i sztuki znajdują się również w innych miejscowościach powiatu stargardzkiego. W Suchaniu mamy gotycki kościół z kamienia polnego, którego ściana szczytowa rozczłonkowana jest blendami typu stargardzkiego, zachwycając renesansowo-barokowym wystrojem wnętrza.
Suchań, którego początki sięgają końca XIII wieku, jest niezwykle ciekawy ze względu na zachowany do dziś układ urbanistyczny. Kształt jego zabudowy przypomina wrzeciono o długości jednego kilometra i szerokości 100 metrów, ograniczone dwiema głównymi ulicami, przeciętymi przez sieć wąskich uliczek. W centralnej części wrzeciona wytyczono nieregularny rynek, przy którym wznosi się kościół.
Na terenie gminy Suchań, w Żukowie, znajduje się stadnina koni, która dysponuje krytą ujeżdżalnią koni, umożliwiającą jazdę konną w okresie zimowym. Ośrodek Jeździectwa Konnego w Żukowie dysponuje ponad setką koni sportowych. Posiada zaplecze noclegowe i rekreacyjne. Na terenie gminy znajduje się Jezioro Wapnickie o pow. 62,5 ha i Jezioro Sierakowskie o pow. 65 ha, które pełnią głównie funkcję rybacką. Oba jeziora posiadają zaplecze noclegowe z wypożyczalnią sprzętu pływackiego.
Warto odwiedzić wiele innych malowniczych zakątków naszego powiatu. A znaleźć je można na obszarze gminy Stara Dąbrowa, położonej na Równinie Nowogardzkiej i w gminie Dolice, bogatej w kompleksy leśne. Przepływająca tamtędy rzeka Mała Ina należy do przyjemnych tras spływów kajakowych.
Zapraszamy w podróż po powiecie stargardzkim!