Nie zwlekaj z udzieleniem pierwszej pomocy, ponieważ często sekundy decydują o ludzkim życiu. Zachowaj spokój. Jeżeli nie wiesz, jak sobie poradzić, od razu wezwij pomoc.
Oceń sytuację
- Zadbaj o własne bezpieczeństwo, bezpieczeństwo poszkodowanego oraz świadków zdarzenia.
- Jeśli miejsce zdarzenia stanowi zagrożenie dla Ciebie lub nie możesz się odpowiednio zabezpieczyć, nie podchodź do poszkodowanego, lecz wezwij pomoc, dzwoniąc na podane niżej numery alarmowe.
- Głośno wołaj o pomoc, aby zapewnić sobie wsparcie innych świadków zdarzenia.
- Jeśli na podstawie obserwacji poszkodowanego stwierdzisz, że istnieje zagrożenie dla jego zdrowia lub życia, wezwij wykwalifikowane służby ratunkowe, dzwoniąc pod numer alarmowy:
- 112 – numer alarmowy wspólny dla wszystkich służb,
- 999 – Pogotowie Ratunkowe,
- 998 – Straż Pożarna,
- 997 – Policja.
Oceń stan poszkodowanego
- Jeżeli dysponujesz rękawiczkami z apteczki – załóż je, jeśli nie – asekuruj się np. dostępną folią, szczególnie w obecności krwi, staraj się unikać kontaktu z wydzielinami poszkodowanego.
- Delikatnie potrząśnij poszkodowanego za ramiona.
- Głośno zapytaj: „Czy wszystko w porządku?”.
Jeśli poszkodowany jest przytomny, reaguje prawidłowo
- Zostaw poszkodowanego w pozycji, w której go zastałeś, o ile nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo.
- Dowiedz się jak najwięcej o stanie jego zdrowia (co się stało, co mu dolega, na co choruje).
- W razie konieczności wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
- Zawsze możesz otrzymać wsparcie dyspozytora medycznego – poinstruuje Cię, jak masz udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu.
- Regularnie oceniaj stan poszkodowanego do chwili przybycia zespołu ratownictwa medycznego.
Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, nie reaguje
- Głośno zawołaj o pomoc, bez oddalania się od poszkodowanego.
- Usuń z dróg oddechowych widoczne ciała obce i zanieczyszczenia.
- Udrożnij drogi oddechowe: odegnij głowę i wysuń żuchwę do przodu.
- Przez 10 sekund sprawdzaj oddech – przyłóż policzek do ust poszkodowanego w taki sposób, abyś mógł jednocześnie usłyszeć, wyczuć oddech i obserwować, czy unosi się klatka piersiowa poszkodowanego. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących prawidłowego oddechu działaj tak, jakby był nieprawidłowy.
- Jeśli poszkodowany oddycha prawidłowo
- Ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej (bocznej).
- Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
- Regularnie oceniaj jego stan.
- Jeśli poszkodowany oddycha nieprawidłowo (oddech rzadki i/lub nieregularny) lub oddech jest nieobecny
- Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112, lub poproś kogoś o wezwanie pomocy oraz przyniesienie AED (automatycznego defibrylatora), jeśli jest dostępny. Pozostaw poszkodowanego tylko wtedy, gdy nie masz innej możliwości wezwania pomocy.
- Wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej, tj. ułóż nadgarstek jednej ręki na środku klatki piersiowej poszkodowanego (dolna połowa mostka poszkodowanego), nadgarstek drugiej dłoni ułóż na grzbiecie pierwszej, spleć palce obu dłoni i upewnij się, że nacisk nie będzie kierowany na żebra poszkodowanego, utrzymuj ramiona wyprostowane, uciskaj klatkę piersiową na głębokość ok 5 cm, ale nie więcej niż 6 cm.
- Jeśli nie możesz lub nie chcesz wykonywać oddechów ratowniczych, możesz wykonywać tylko masaż zewnętrzny serca, uciskając klatkę piersiową z częstością co najmniej 100 i maksymalnie 120 uciśnięć na minutę. Zwiększy to powodzenie akcji ratunkowej wykonywanej przez wykwalifikowane służby, a tym samym szanse poszkodowanego na przeżycie.
Masaż zewnętrzny serca
- Nie uciskaj górnej części brzucha ani dolnego końca mostka.
- Kontynuuj uciskanie klatki piersiowej z częstotliwością co najmniej 100/min. (nie przekraczając 120/min.).
- Jeśli decydujesz się na połączenie uciskania klatki piersiowej z oddechami, to po 30 uciśnięciach klatki piersiowej ponownie udrożnij drogi oddechowe poprzez odgięcie głowy do tyłu i wysunięcie żuchwy do przodu.
- Wykonaj 2 oddechy ratownicze, tj. zaciśnij nos poszkodowanego kciukiem i placem wskazującym, wdmuchuj powietrze do jego ust tak, aby powodować widoczne unoszenie się klatki piersiowej; dwa wdechy trwające nie dłużej niż 1s powinny następować bezpośrednio po sobie i trwać łącznie nie dłużej niż 5 sekund. Jeśli chcesz uniknąć bezpośredniego kontaktu ze skórą poszkodowanego, użyj masek jednorazowych.
- Kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30:2.
- Przerwij resuscytację krążeniowo-oddechową tylko wtedy, gdy poszkodowany zacznie reagować (poruszy się, otworzy oczy, zacznie prawidłowo oddychać) albo gdy przybędzie zespół ratownictwa medycznego lub inne służby ratunkowe lub gdy opadniesz z sił.
Jeśli poszkodowanym jest dziecko
- Usuń z dróg oddechowych widoczne ciała obce i zanieczyszczenia.
- Udrożnij drogi oddechowe poprzez odgięcie głowy do tyłu i wysunięcie żuchwy do przodu.
- Przez 10 sekund sprawdzaj oddech – przyłóż policzek do ust poszkodowanego w taki sposób, aby móc jednocześnie wyczuć oddech i obserwować, czy unosi się klatka piersiowa poszkodowanego.
- Wykonaj najpierw 5 oddechów ratowniczych.
- Rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji: 15 uciśnięć klatki piersiowej (ułóż nadgarstek jednej ręki w dolnej połowie mostka, unieś palce, aby upewnić się, że nie uciskasz żeber) i 2 oddechy ratownicze.
- Jeśli nie masz przeszkolenia w udzielaniu pierwszej pomocy dzieciom, używaj sekwencji postępowania, jak u osób dorosłych, ponieważ jeśli nie podejmiesz żadnych działań, szansa na przeżycie dziecka będzie niewielka.
- U małych dzieci wykonuj oddechy ratownicze, obejmując swoimi ustami jednocześnie nos i usta dziecka (jeśli chcesz uniknąć bezpośredniego kontaktu ze skórą poszkodowanego, możesz użyć gazy lub innego materiału), uciskanie klatki piersiowej u niemowląt wykonuj opuszkami dwóch palców.
Pozycja bezpieczna (boczna)
Pozycję boczną stosuje się u poszkodowanych nieprzytomnych, ale oddychających prawidłowo. Pozycja bezpieczna powinna być stabilna, jak najbliższa ułożeniu na boku z odgięciem głowy i brakiem ucisku na klatkę piersiową, aby nie utrudniać oddychania. Nie wolno układać w tej pozycji ofiar wypadków lub innych osób, u których podejrzewany jest uraz kręgosłupa.
Aby ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej, wykonaj następujące czynności:
- jeśli poszkodowany nosi okulary – zdejmij je;
- uklęknij przy poszkodowanym i upewnij się, że leży na plecach i obie nogi ma wyprostowane;
- rękę bliższą Tobie ułóż pod katem prostym w stosunku do ciała i zegnij w łokciu tak, aby dłoń ręki była skierowana do góry;
- dalszą rękę przełóż w poprzek klatki piersiowej i przytrzymaj stroną grzbietową przy bliższym tobie policzku poszkodowanego;
- drugą ręką chwyć za dalszą nogę poszkodowanego (tuż powyżej kolana) i podciągnij ją ku górze, nie odrywając stopy od podłoża;
- złap dalszą rękę poszkodowanego w taki sposób, aby palce dłoni poszkodowanego przeplatały się z Twoimi;
- przytrzymując dłoń dociśniętą do policzka, pociągnij za dalszą nogę tak, aby poszkodowany obrócił się na bok w Twoim kierunku;
- odchyl głowę poszkodowanego do tyłu, aby poprawić drożność dróg oddechowych i ułatwić oddychanie poszkodowanemu;
- oceń oddech oraz monitoruj stan poszkodowanego.
Automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED)
- Jeżeli na miejscu zdarzenia dostępny jest AED, nie bój się go użyć. AED jest bezpieczny i skuteczny także w Twoich rękach. Bez opóźnienia stosuj się do jego głosowych zaleceń. Standardowy automatyczny defibrylator zewnętrzny jest odpowiedni dla osób dorosłych i dzieci powyżej 8 lat.
- Upewnij się, że Ty, poszkodowany i pozostali świadkowie zdarzenia jesteście bezpieczni.Oceń stan poszkodowanego.
- Jeśli poszkodowany nie reaguje i nie oddycha prawidłowo, poproś kogoś o wezwanie pomocy oraz przyniesienie AED, jeśli jest dostępny.Prowadź resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy ratownicze.
- Jeżeli jesteś sam, a AED jest w pobliżu, rozpocznij od jego podłączenia.
- Włącz go i naklej elektrody na odsłoniętą klatkę piersiową poszkodowanego.
- Jeśli pomocy udziela więcej niż jedna osoba, prowadź resuscytację krążeniowo-oddechową podczas naklejania elektrod przez inną osobę.
- Postępuj zgodnie z poleceniami głosowymi/wizualnymi AED bez opóźnienia.
- Upewnij się, że nikt nie dotyka poszkodowanego, gdy AED przeprowadza analizę rytmu.
- Jeżeli wyładowanie jest zalecane:
- upewnij się, że nikt nie dotyka poszkodowanego,
- naciśnij przycisk defibrylacji zgodnie z poleceniem,
- po wyładowaniu natychmiast rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową,
- kontynuuj postępowanie zgodnie z dalszymi poleceniami głosowymi/wizualnymi AED.
- Jeżeli wyładowanie nie jest zalecane:
- niezwłocznie rozpocznij resuscytację
- krążeniowo-oddechową,
- kontynuuj postępowanie zgodnie z dalszymi poleceniami głosowymi/wizualnymi AED.
- Postępuj zgodnie z poleceniami AED do chwili, gdy:
- poszkodowany zacznie reagować (poruszy się, otworzy oczy, zacznie prawidłowo oddychać),
- przybędzie zespół ratownictwa medycznego lub inne służby ratunkowe,
- opadniesz z sił.
Na każdym etapie udzielania pierwszej pomocy rozważ wezwanie zespołu ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Stłuczenie
- Przyłóż zimny okład na stłuczone miejsce.
- Stłuczoną kończynę unieruchom w pozycji, jaką wybierze sobie poszkodowany – takiej, która sprawia mu najmniejszy ból.
- W razie silnego bólu podaj leki przeciwbólowe.
- Jeśli zajdzie taka potrzeba, skonsultuj się z lekarzem.
Zranienie
- Zatrzymaj krwotok z rany poprzez uciśnięcie miejsca krwawienia za pomocą jałowego opatrunku.
- Oczyść ranę z ziemi i drobnych ciał obcych.
- Umyj ranę wodą z mydłem, przemyj środkiem dezynfekującym.
- Załóż jałowy opatrunek, zbliżając brzegi rany.
- Zabandażuj ranę.
- W razie potrzeby skonsultuj się z lekarzem (profilaktyka przeciwtężcowa).
- Dużych przedmiotów znajdujących się w ciele nie usuwaj z rany; unieruchom je i pozostaw do czasu przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego.
- Nie przenoś poszkodowanego.
Złamanie
- Unieruchom kończynę.
- Złamaną rękę podwieś na chuście lub bandażu.
- Złamaną nogę połóż na deseczce i unieruchom bandażem lub stabilizuj mocując ją do zdrowej nogi za pomocą bandaża.
- Jeśli złamanie jest otwarte, opatrz ranę za pomocą jałowego opatrunku z gazy lub czystego ubrania; pamiętaj, aby nie wciskać do środka odłamków kostnych.
- Jeśli zajdzie taka potrzeba, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Zwichnięcie
- Przyłóż zimny okład na zwichnięty staw.
- Unieruchom w pozycji, jaką wybierze sobie poszkodowany.
- W razie silnego bólu podaj leki przeciwbólowe.
- Jeśli zajdzie taka potrzeba, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Krwotok z rany
- Jeżeli posiadasz jałowy opatrunek, załóż go na ranę, jeśli nie, wykorzystaj np. czyste ubranie.
- Zastosuj miejscowy ucisk na ranę.
- Unieś zranioną kończynę powyżej tułowia.
- Jeśli zajdzie taka potrzeba, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Omdlenie
- Ułóż poszkodowanego na plecach z nogami uniesionymi wyżej niż tułów.
- Zastosuj zimne okłady na głowę i szyję.
- Jeżeli utrata świadomości lub splątanie (utrudniony kontakt słowny z poszkodowanym) przedłuża się, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Uraz kręgosłupa
- Jeśli poszkodowany jest przytomny, ale podejrzewasz uraz kręgosłupa, nie ruszaj go.
- Pozostaw go w pozycji zastanej, unikaj przenoszenia poszkodowanego.
- Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
- Jeżeli zajdzie potrzeba przeniesienia chorego, możesz to zrobić tylko przy użyciu noszy lub szerokiej deski, nie zmieniając ułożenia ciała poszkodowanego.
Porażenie prądem
- Nie dotykaj osoby porażonej prądem, zanim nie odłączysz źródła prądu.
- Odłącz bezpieczniki (korki), wyjmij z gniazdka wtyczkę urządzenia elektrycznego, które spowodowało porażenie.
- Zabezpiecz siebie przed porażeniem (użyj do tego np. drewnianego kija, włóż gumowe rękawice).
- Sprawdź stan poszkodowanego – czy jest przytomny, czy oddycha.
- Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
- Jeśli poszkodowany nie oddycha prawidłowo, wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratownicze, kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w sekwencji 30:2 lub jedynie uciskanie klatki piersiowej z częstością 100 – 120/min.
- Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, ale oddycha prawidłowo, ułóż go w pozycji bezpiecznej.
- Załóż opatrunek na oparzone miejsce.
- Pozostań z poszkodowanym do czasu przybycia zespołu ratownictwa medycznego.
Oparzenia
- Jeśli zajdzie taka potrzeba, wezwij straż pożarną, dzwoniąc pod numer alarmowy 112 lub 998.
- W przypadku oparzenia dróg oddechowych niezwłocznie wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
- Jeśli oparzona jest ręka, zdejmij biżuterię – zanim narastający obrzęk to uniemożliwi.
- Ochładzaj oparzoną część ciała polewając ją czystą wodą o temperaturze ok. 20°C od 10 do 20 minut.
- Zabezpiecz oparzoną część ciała jałowym opatrunkiem.
- W razie silnego bólu podaj leki przeciwbólowe.
- W przypadku oparzeń chemicznych natychmiast usuń zanieczyszczone ubranie (przed rozpoczęciem polewania wodą). Jeśli ubranie jest wtopione w ciało, nie zrywaj go, tylko wytnij ubranie wokół rany.
- Jeśli oparzenie jest rozlegle, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Krwawienie z nosa
- Posadź poszkodowanego z głową lekko pochyloną do przodu tak, aby nie połykał napływającej krwi.
- Poszkodowany powinien oddychać ustami.
- Na kark i czoło przyłóż zimy okład, np. ręcznik nasączony zimną wodą lub kostki lodu owinięte w materiał. Pamiętaj, aby co kilka minut wymieniać zimny okład.
- Przyłóż do nosa gazik lub chusteczkę, uciśnij krwawiące nozdrze i utrzymuj ucisk przez ok 10 minut.
- Jeśli krwotok z nosa jest silny, nie ustępuje po wykonaniu wymienionych czynności (trwa dłużej niż 15 – 20 minut) lub doszło do urazu głowy, szyi albo gdy występują zaburzenia świadomości, należy wezwać zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Ciało obce w drogach oddechowych
U dorosłego
- Zachęcaj poszkodowanego do kaszlu.
- Jeśli kaszel staje się nieefektywny, pochyl go do przodu i wykonaj do 5 energicznych uderzeń nadgarstkiem między łopatkami, stojąc za poszkodowanym.
- Jeśli to nie spowoduje usunięcia ciała obcego, stań blisko za poszkodowanym, pochyl go do przodu, przyłóż swoje splecione ręce w okolice nadbrzusza i dynamicznie uciskaj do 5 razy jego nadbrzusze (w okolicy połowy odległości pomiędzy pępkiem a końcem mostka).
- Jeśli te czynności nie spowodują usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych, kontynuuj uderzenia między łopatkami na przemian z uciśnięciami nadbrzusza.
- Jeśli poszkodowany straci przytomność:
- bezpiecznie ułóż go na ziemi,
- wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji: 30 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratownicze kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w sekwencji 30:2 lub jedynie uciskanie klatki piersiowej z częstością 100 – 120/min.
U dziecka przytomnego
- W przypadku nieefektywnego kaszlu wykonaj 5 uderzeń w okolicę między łopatkami.
- Niemowlę ułóż głową w dół na własnym przedramieniu, następnie wykonaj 5 uderzeń między łopatkami.
- Jeśli uderzenia między łopatkami są nieskuteczne, wykonaj uciśnięcia klatki piersiowej u niemowląt, a u dzieci starszych – uciśnięcia nadbrzusza.
- Kontynuuj powyższe czynności w sekwencji: 5 uderzeń między łopatkami, 5 uciśnięć nadbrzusza do momentu wydalenia ciała obcego.
U dziecka nieprzytomnego
- Udrożnij drogi oddechowe, wykonaj 5 oddechów ratowniczych, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji: 15 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratownicze.
Poszkodowany w wypadku komunikacyjnym
- Zabezpiecz miejsce zdarzenia.
- Pamiętaj o własnym bezpieczeństwie.
- Sprawdź czy poszkodowani potrzebują pomocy i ewentualnie ilu ich jest.
- Określ swoją lokalizację np.: poprzez słupki drogowe.
- Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
- Postępuj dalej zgodnie z instrukcjami dyspozytora medycznego.